Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΟ ΣΟΥΛΙ ΦΟΡΕΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ

1. Ο Ιδεολογικός προσανατολισμός της Θυσίας.
Η προσέγγιση του φαινομένου «Σουλιώτες» με ορθολογικά κριτήρια,οδηγεί σε αδιέξοδα.
Πολύ περισσότερο συμβαίνει αυτό, όταν τα κριτήρια προέρχονται από οικονομικές θεωρίες, όπως είναι οι σοσιαλιστικές.
Τα τελευταία χρόνια στη Δύση και πιο έντονα μετά το 1960, αναδεικνύεται δυναμικά η ΄τάξη των « ειδημόνων»,με πρωταγωνιστές τους «τεχνοκράτες».
Οι συμμαχίες όλων αυτών δημιούργησαν ένα πανίσχυρο και πρωτοφανές «νέο κατεστημένο» που αυτοονομάζεται Παγκοσμιοπόίηση
Οι αναγνώστες θα εννοήσουν καλύτερα τα προηγούμενα ,μελετώντας τα βιβλία:
DANCING ALONE,( Χορεύοντας Μόνος) του Frank Schaffer και το WHO KILLER HOMER ( Ποιος σκότωσε τον Όμηρο) των JOHN HEATH και VICTOR HANSON, με τα οποία αποκαλύπτεται ο πολιτιστικός πόλεμος κατά της Ελληνικής Σκέψεως και κατά της Ορθοδοξίας.
Το φαινόμενο « Σουλιώτες» δεν ερμηνεύτεται με τα παραπάνω υλιστικά και ορθολογικά κριτήρια,διότι παρουσιάστηκε ως Ιδεολογία με παγκόσμια απήχηση, διότι ήταν ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΥΣΙΑΣ.
Για να γίνει περισσότερο κατανοητός περιγράφεται μια σκηνή από τη Σουλιώτικη Τραγωδία της αποχώρησης του Γιώρη-Μπότσαρη από το Σούλι,από το Παλαιχώρι της Λάκας Σούλη το 1800 .
(Απόσπασμα διήγησης των γερόντων Σταύρου και Δημητρίου Τόκα,άνω των 70 ετών,στο Σούλι τον Ιούλιο του 1943. Τον Σεπτέμβριο του 1943 Τσάμηδες με στολές Ναζί κατακρεούργησαν τα γεροντάκια στα σπίτια τους στο Σούλι.). Σελ. 188-192.

«…………….Δεν τον θέλω πατέρα τον Καπετάν Παλάσκα,δεν μου φάνκε καλός άνθρωπος…..
Πίστευε ο Πολέμαρχος ότι ο Παλάσκας ήταν γαμπρός από τους λίγους,πλούσιος,ακουσμένος και ξακουσμένος καπετάνιος με τα έχηα του και τα παραέχηα του………
Τα Χριστούγεννα γίνκε ο γάμος, άτυχος γάμος γιατί αλήθεψ΄η Μαρία,η καλύτερη τσούπρα του Γιώργο Μπότσαρη.
……………………….Και όταν το Μποτσαρέικο ξεκίνησε για το Τζουμέρκο, η Μαρία στύλωσε τα ποδάργια της.
-__Εγώ δεν πάω πουθενά.Εδώ στο Σούλι θα πεθάνω.
Ετοίμασε τα πράματα του άντρα της, αλλά δεν υπάκουσε ούτε σ’ αυτόν, ούτε στη μεγάλη φάρα του Πατέρα της.
…………….Να πεις στον Αϊ-Καλόγερο ότι το Φλάμπουρο θα το φέρω η ίδια εγώ η Μαρία.
Όταν ρήμαξε το Παλιοχώρι από το Μποτσαρέικο η Μαρία με βουρκωμένα μάτια κατέβασε το μεταξένιο φλάμπουρο απ΄το κοντάρι. Ήταν μαύρο, πολύ μεγάλο,δώρο της αυτοκράτειρας Αικατερίνης,με ολόχρυσα κρόσσια ολόγυρα και ένα Δικέφαλο αετό στη μέση. Στο πάνω μέρος με άσπρα γράμματα¨: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
__ Έφερα Άι _καλόγερε το Φλάμπουρο του Σουλιού και μαζί μ’αυτό και την Ψυχή μου……»

Αποσπασματικές φράσεις για μια γυναίκα Σουλιώτισσα που από Μαρία έγινε η Μοναχή ΜΑΚΑΡΙΑ .
Πρόσφερε πολλά στο Έθνος μέχρι το 1863.

2.Η Σουλιώτισσα στις Δομές της Σουλιώτικης Συμπολιτείας.
Από τα προηγούμενα σαφέστατα προκύπτει το ότι είναι οπωσδήοτε απαραίτητο για τον κάθε συγγραφέα,ερευνητή,επιστήμονα κ.λ.π. να είναι γνωστό ένα βιογραφικό του σημείωμα που να φαίνονται όλες οι επιρροές που έχει δεχτεί,αλλά ταυτόχρονα και ο ίδιος να προσδιορίζει και την ιδεολογική του ταυτότητα.
Έτσι μειώνεται η δυνατότητα παραπληροφόρησης,παραποίησης,προπαγάνδας κι αυξάνεται η δυνατότητα ελέγχου αξιοπιστίας της Πηγής.
Στην προκειμένη περίπτωση πρέπει να δούμε την Σουλιώτισσα μέσα από την Δομή της ΣουλιώτικηςΣυμπολιτείας που είχε χαρακτηριστικά συνέχισης του Βυζαντίου.
Μια σύγχρονη Κοινότητα με χαρακτηριστικά Βυζαντινά ,ίσως η μοναδική, είναι η του Αγίου ΄Ορους Πολιτεία.


2.1. Σύγκριση της τότε Σουλιώτικης Συμπολιτείας και της Αθωνικής.

Η Σύγκριση των δύο Κοινοτήτων είναι δύσκολη, διότι στο Άγιο Όρος κυρίαρχο χαρακτηριστικό είναι το πνευματικό και ο πνευματικός αγώνας με το άβατο των Γυναικών, ενώ στη Σουλιώτικη Συμπολιτεία.είναι το κοσμικό και ο κοσμικός αγώνας
.Είχαμε και στο Σούλι έντονες Πνευματικές εξάρσεις,ιδιαίτερα μετά από τις διδαχές του Πάτρο-Κοσμά και την εγκατάσταση του Καλόγερου Σαμουήλ.
Και οι δυό Εθνομάρτυρες προήρχοντο από το Άγιο ΄Ορος.
Το Πολίτευμά των δυο Κοινοτήτων ήταν Αριστοδημοκρατικόν, οι αποφάσεις ήταν Συλλογικές και σε αυτές τις διαδικασίες λάβαιναν μέρος οι Ηγούμενοι, οι Γέροντες,οι ΄Αριστοι,οι Αρχηγόί των Πατριών (Φαρών) και οι αντιπρόσωποι των χωριών. Το Συνταγματικό κείμενο ήταν απλό, κατανοητό και γνωστό σε όλους. Ήταν μια μονάχα λέξη ,ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
Και την ερμήνευαν σωστά άνδρες,γυναίκες και παιδιά όπως την καταλάβαιναν όταν έψαλναν το « Τη Υπερμάχω ..» στις εκκλησιές τους πρώτα και όπως την ερμήνευαν οι Γέροντες στο «Κριτήριο της Πατρίδος»ή το Κυβερνείο.
Σε εξαιρετικές περιπτώσεις μετείχαν και όλες οι Γυναίκες του Τετραχωρίου,διότι υπήρχε μεταξύ τους Σεβασμός Ιεραρχίας και σχέση Πειθαρχίας.
Και μετείχαν σε αυτές τις Συνελεύσεις οι Γυναίκες όχι τόσο με το μυαλό τους αλλά περισσότερο με την καρδιά τους.
Ο πατριωτισμός και η Πίστη συνδέονται με την συναισθηματικό μας κόσμο περισσότερο και η Σουλιώτισσα,τότε Φεμινίστρια , ερμήνευε σωστά τα λόγια του Πατρο Κοσμά: «… ίση με τον άνδρα την έκαμε ο Θεός την Γυναίκα».
Εδώ σε αυτούς τους βράχους οι ποιμενίδες Σουλιώτισσες κατανόησαν και έκαναν πράξη το Ομότιμον.
Οι μάχες των γυναικών πολλές φορές ήταν ξεχωριστές από τις μάχες των ανδρών,όπως με την Μόσχω Τζαβέλαινα το 1792 και με τον χορό του Ζαλόγγου στο τέλος του 1803.
Από τη δράση και τα αποτελέσματα προκύπτει ότι προϋπήρχε συλλογική απόφαση. Αυτή η συλλογική Συνείδηση των Γυναικών διατηρήθηκε έντονα και εκδηλώθηκε το 1912-13 με το ανέβασμα των κανονιών στη χιονισμένη Ολύτσικα και πιο προχωρημένα με την ανάδειξη σε Αρχηγό σε ανδρικό σώμα της Κωστακίτσαινας.
Στο Άγιο ΄Όρος υπάρχουν τώρα οι 20 Μονές,οι Σκήτες,τα Κελλιά,οι Καλύβες,τα Καθίσματα και τα Ησυχαστήρια. ΄Όλοι συνδέονται μεταξύ τους με σημείο αναφοράς τις Καρυές.Εκεί βουλεύονται οι 20 Ηγούμενοι και σε σοβαρές περιπτώσεις λαβαίνουν μέρος και 20 εκλεγμένοι αντιπρόσωποι.(Ιερά Σύναξις).
Την Διοικητική Εξουσία ασκεί η Ιερά Κοινότης των 20 εκλεγμένων αντιπροσώπων.
Την εκτελεστική Εξουσία ασκεί η 4μελής Ιερά Επιστασία από την οποία εκλέγεται ο Πρωτοεπιστάτης.
Στη Σουλιώτικη Συμπολιτεία το σημείο αναφοράς είναι το Σούλι. Εδώ βουλεύονται οι αρχηγοί από τις φάρες και οι αντιπρόσωποι των χωριών της Συμπολιτείας.
Από εδώ όμως ασκείται και η Διοίκηση από τους αντιπροσώπους -συνδέσμους των φαρών του Τετραχωρίου στα χωριά. Μερικές φορές έφθαναν πολύ κοντά στα Γιάννινα,π.χ. στην Κοσμηρά. Υπήρχε και διευρυμένη αντιπροσωπευτική Συγκέντρωση των πλησιεστέρων χωριών, υπήρχε και Πολέμαρχος.
Κοινό χαρακτηριστικό και στις δυό Πολιτείες ήταν οι Κεντρικές Εκκλησίες σε κάθε Χωριό και οι Καθολικοί Ναοί των Μονών.που συνδέονταν με πνεύμα Υπακοής.
Ο Λαμπρίδης αναφέρει χαρακτηριστικά,ότι οι αποφάσεις που παίρνονταν στο Σούλι έμπαιναν και σε τελική βάσανο με συζήτηση στη Μονή της Παναγίας του Τόσκεση της Κεντρικής Λάκκας Σούλη.(Τ.γ΄,σελ. 63}.

Οπωσδήποτε επικρατούσε Πατερικό Πνεύμα, περισσότερο κοσμικό στη Σουλιώτικη Συμπολιτεία
Υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ της Πατρικής Εξουσίας και της Ανδροκρατούμενης Εξουσίας,όπως αυτή εφαρμόζεται σε Μουσουλμανικές κοινωνίες.
Στην πρώτη η Αγάπη και η Θυσία είναι αυτονόητα κατά το πρότυπο της Εκκλησίας, ενώ στη δεύτερη περίπτωση κυριαρχεί το κοσμικό στοιχείο που πάντα είναι ανοιχτό στην κατάχρηση και στην αυθαιρεσία.
Πέρα από αυτή την απαραίτητη διάκριση , δεν πρέπει να λησμονούμε, ότι η τότε σύγκρουση είχε έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα μεταξύ Ορθοδόξων και Μουσουλμάνων.
Μέσα σε αυτά τα πλαίσια η γυναίκα στο Σούλι είχε την θέση την παραδοσιακή, της Ελληνίδας του Βυζαντίου και της Ρωμιάς
Η Εκκλησία είχε διατηρήσει ως Κεφαλή της οικογένειας τον Πατέρα, έτοιμο για κάθε θυσία, όπως Κεφαλή της Εκκλησίας είναι ο Κ.Η.Ι.Χριστός.
Η οικογένεια είναι δεμένη σε μια αδιάσπαστη ενότητα , όπως προέκυπτε από τα Μυστήρια του Γάμου και της Θείας Κοινωνίας από το Κοινό Ποτήριον της Σωτηρίας.
Σχολεία των απλών Σουλιωτων ήταν ,οι Ναοί ,βιβλία ήταν οι εικόνες της εκκλησίας.
Τρόπος ζωής είναι το θέλημα του Θεού,όπως ένιωθαν « τα Γράμματα του Θεού» που διάβαζαν οι απλοϊκοί ιερείς, που τους τιμούσαν ιδιαίτερα
Ακόμη οι τοποθεσίες όπου ήσαν οι Ναοί και οι ονομασίες των από τα τιμώμενα πρόσωπα, έπαιρναν σπουδαία μηνύματα ζωής.
Στο Λεξικό πού έγραψε στην Κέρκυρα το 1809 ο νεαρός τότε Μάρκο Μπότσαρης, το μεγαλύτερον μέρος αναφέρεται στον εκκλησιαστικό βίο. Το ίδιο παρατηρούμε και στο Ημερολόγιο του Φώτου Τζαβέλλα ,αρχίζοντας με την Νηστεία.
Κατά κανόνα η γυναίκα έφευγε από το πατρικό της σπίτι και τη φάρα της για να επιτευχθεί η πλήρης ενότητα της νέας οικογένειας.
Τιμούσαν αμφότεροι τους Γονείς τους,αλλά αμέσως έτειναν προς συναισθηματική και οικονομική αυτονομία με αυξημένη ευθύνη στο νέο υποψήφιο πατέρα.
Χαρακτηριστικά είναι τα δημοτικά γαμήλια τραγούδια του χωρισμού της Νύφης από την πατρική της οικογένεια. Άσματα που παραστατικά περιγράφουν την Χαρμολύπη.
Το ίδιο γίνονταν και σε όλα τα άλλα μέρη της Ελληνικής Χερσονήσου,κατά το Βυζαντινό Οικογενειακό Δίκαιο ,που εφάρμοζε η Εκκλησία.
.


2.2. Η Ιεράρχηση Δομών (Η.Ε.τ.257/99)

Η Συνοχή της Σουλιώτικης Κοινωνίας, στηρίζονταν στο Ορθόδοξο φρόνημα,στη μεγάλη τους αγάπη για την Πατρίδα και στην διατήρηση του Γένους με τον ιερό θεσμό της Οικογένειας.
Παγκόσμια σήμερα κινείται ένα παράξενο ιδεολογικό ρεύμα που αποβλέπει στην αποσύνθεση της Κοινωνίας, με την ονομασία « Αποδόμηση της Κοινωνίας».
Οι θεωρητικοί αυτής της θεωρίας παρουςιάζονται με διάφορα προσωπεία και διαφορετικές δυναμικές.
Π.χ.Το σύνθημα «Αλλαγή» ήταν έντονο ρεύμα και στην Ελλάδα, εκφράστηκε με μεγάλο Κοινοβουλευτικό Κόμμα που επέφερε βαθύτατες κοινωνικές αλλαγές.
Αυτά τα ρεύματα επηρεάζουν καλοπροαίρετα, ένα μεγάλο μέρος του πνευματικού δυναμικού της χώρας, ιδιαίτερα του Πανεπιστημιακού, και έτσι εξηγούνται κάποια παράξενα φαινόμενα , όπως η διδακτορική διατριβή της κ. Βάσως Ψιμούλη που αναφέρεται σε αγοραπωλησία της Γυναίκας.
Βάλθηκαν λοιπόν κάποια κέντρα ισχυρά να ανατρέψουν αυτές τις δομές που είναι δομές του Ελληνοχριστινικού Πολιτισμού.
Αυτές οι δομές έχουν μεταξύ τους, ως αξίες Πολιτισμού , Ιεράρχηση, με πρώτη την Θρησκεία, μετά την Πατρίδα και μετά την Οικογένεια.
Η Σουλιώτισσα είναι αυτή που μέσα στις τόσο δύσκολες συνθήκες διατήρησε αυτή την Παράδοση, που είναι παράδοση Θυσίας. Επιβεβαιώνεται ιστορικά με τα ανεπανάληπτα κατορθώματά της,υμνείται στα δημοτικά τραγούδια και λαμπρύνεται με τις θρυλικές αναφορές στη Λογοτεχνία ,στην Ποίηση στη Γλυπτική και στη Ζωγραφική.
Για περισσότερο από150 χρόνια, η Σουλιώτισσα είχε κυρίαρχη θέση στο Εκπαιδευτικό Σύστημα της χώρας,ως Αναγνωστικό κείμενο,ως Σχολική Μουσική,ως σχολική δραματική ποίηση και ως σχολικός Διάλογος.
Και ταυτόχρονα μέσα σε αυτό το εκπαιδευτικό Σύστημα της Χώρας υπήρχε πάντοτε ένα κεντρικό σημείο Αναφοράς, πρώτο στην Ιεράρχηση των Ιδεών. Αυτό ήταν η έννοια της Ελευθερίας.
Την βασική αυτή έννοια την καλλιεργούσαν και την ανέπτυσαν οι Γυναίκες.
Αυτή ήταν η κεντρική Ιδέα για κάθε διδακτική ενότητα και αυτήν στήριζαν οι άλλες επί μέρους ιδέες.
Αυτά τα ακατανόητα αφηρημένα νοήματα, οδηγούσαν ως χειροπιαστά μηνύματα στη Γυναίκα Σουλιώτισσα που είχε για πρότυπά της την Υπέρμαχο Παναγιά,την Αγία Παρασκευή,την Αγία Θεοδώρα της Άρτας,τον τοπικό της Άγιο Δονάτο ,τον ¨άγιο Γεώργιο,τον ΄Άγιο Δημήτριο(Ζάλλογγο),τον Άγιο Μηνά. Είναι χαρακτηριστικό στην περιοχή οι μήνες να παίρνουν ονόματα Αι-Δημήτρης, (Τ)αξιάρχης , Αντριάς
Στο Σούλι η γυναίκα είχε και μεγάλη Δύναμη και Εξουσία μέσα στα πλαίσια του Ελληνορθόδοξου Πολιτισμού.

2.2.1. Θρησκεία.

Από τα προηγούμενα φαίνεται καθαρά ότι η Σουλιώτικη Συμπολιτεία με όλα τα χωριά, (περισσότερα από 100) είχε την μορφή θρησκευτικών Ορθοδόξων Κοινοτήτων με κέντρο ένα Κεντρικό Ναό.
. Επίσης και οι Συνοικισμοί κάθε χωριού είχαν και αυτοί τον δικό τους Ορθόδοξο Ναό.
Σήμερα,Δεκέμβριος 2002,στα περισσότερα χωριά σώζονται οι ίδιες Εκκλησίες από εκείνα τα χρόνια.
Αναφέρουμε ενδεικτικά ότι στην έδρα της Συμπολιτείας κεντρικός Ναός ήταν ο ΄Άγιος Γεώργιος,του οποίου η επιλογή δεν ήταν τυχαία.
Η εικόνα του Αγίου μιλάει μονάχη της: Ένας νέος καβαλλάρης πάνω σ’ άσπρο άλογοτην ώρα που σκοτώνει έναν φοβερό και πελώριο δράκοντα.
Η παράσταση εκφράζει τόλμη με στοιχεία υπερφυσικά. Εκφράζει μια ιδέα Ιερού σκοπού.Θέλει Αυτοθυσία για να σωθεί ο λαός,η Πατρίδα , η Πίστη.
Ο Συμβολισμός είναι και σήμερα επίκαιρος,διότι διψούμε για καθαρό νερό από την Πηγή της Ιστορίας και μας εμποδίζουν.
.
Οι περισσότεροι Ναοί είχαν αυλές και χαγιάτια, για τις Συνάξεις και τις Συνελεύσεις.
Εκείνο που πρέπει να τονισθεί ιδιαίτερα είναι η ξεχωριστή τιμή που αποδίδονταν στον Τοπικό μας ΄Άγιο Δονάτο, Επίσκοπο Εύροιας(όπουτο σημερινό Γλυκύ).
Στην έδρα της Συμπολιτςίας ο Λαμπρίδης καταγράφει δύο Ναούς προς τιμή του Αγίου Δονάτου.
Η εικόνα του Αγίου Δονάτου είχε ιδιαίτερη τιμή και σε όλους τους Ναούς των χωριών και ιδιαίτερα στην ΚΕΝΤΡΙΚΉ Λάκκα Σούλη. Δυστυχώς άγνωστο ή απαρατήρητο από τους νεώτερους ντόπιους σήμερα.
΄Ιδια τιμή δίδεται και στην Αγία Παρασκευή, που μαρτύρησε στην περιοχή μας, στην Πούντα. Οι ξένοι μελετητές αποφεύγουν να ερμηνεύουν αυτά τα γεγονότα λέγοντας αυθαίρετα ότι οι Σουλιώτες ήλθαν από άλλα μέρη.
Σε όλα τα χωριά τιμάται πάνω απ΄’όλα η Παναγία.
Εκείνο που είναι εντυπωσιακό είναι τα θρησκευτικά Πανηγύρια με πρώτο και μεγαλύτερο του Αγίου Δονάτου που κρατούσε 3 μέρες με προσκυνητές και πανηγυριστές ακόμη και από τα χωριά που ήσαν ανατολικά της Ολύτσικας.
Αυτές οι παραδόσεις διατηρήθηκαν ως τρόπος ζωής περισσότερο από τις Σουλίώτισσες.
Η μάνα του Μάρκο- Μπότσαρη ήταν από το χωριό Βαρυάδεςκαι η μητρική του πρώτη γλώσσα αποτυπώνεται στο δίγλωσσο Λεξικό του.με έντονη Ορθόδοξη απόκλιση.
Τρεις κόρες είχε ο Παπαζώτος από τους Βαρυάδες, μία παντρεύτηκε ατού Μπάλλα τον Γεώργιο Κύργιο,η άλλη, η μάνα του Μάρκου, τον Κίτσιο Μπότσαρη,και η τρίτη στο Σούλη τον Γιωργάκη Σταύραινα.
Τα κατάλοιπα μιας ιστορικής μνήμης είναι το λίπασμα για μια νέα αναγέννηση και ανθοφορία.Παγκόσμια υπάρχει μια κινηση για λήθη με υποκατάστατα Ιστορίας,π.χ. Παγκόσμια Ιστορία της Ουνέσκο.
Για μας η δική μας Ιστορία είναι γεννήτρια ρεύματος και πηγή ζωής σε ειρηνικούς κυρίως χρόνους.
Οι Εβραίοι απέφυγαν την μαλάκυνση του εγκεφάλου και την μαλθακότητα , διατηρώντας για χιλιάδες χρόνια την συνοχή τους και τα πιστεύω τους με την Ιστορία τους. Εκείνοι ως στόχο τους είχαν την απόκτηση Δύναμης με το χρήμα και το πέτυχαν.
Εμείς όμως,φορείς του Λόγου και του Πνεύματος,έχουμε Οικουμενική Αποστολή. Δεν αποβλέπουμε στην Παγκόσμια Κυβέρνηση.
Η λιτότητα της Σουλίώτισσας δημιούργησε την προοπτική του Μέλλοντς του Ελληνικού Λόγου.
Οι Σουλιώτες τιμωρήθηκαν το 1803 διότι «ψήλωσε ο νούς τους» (από τη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη) από περηφάνεια και αλαζονεία, συνήλθαν όμως μετά την ταπείνωση και βρήκαν πάλι το Ορθόδοξο φρόνημά τους.
Οι Σουλιώτισσες είναι αυτές πού κατάλαβαν τα λόγια του Καλόγερου Σαμουήλ καλύτερα από τις εγωιστικές διαφωνίες των ανδρών τους.
Αυτές πρώτες συνέχισαν το Ολοκαύτωμα, που δίδαξε ο Καλόγερος στο Κούγκι.
Αυτή η Θυσία και Αυτοθυσία των γυναικών στο Ζάλογγο,στη Ρηνιάσα στο Σέλτσο και στην Κιάφα τον Ιούνιο του 1822 ήταν το μήνυμα ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ Ή ΘΑΝΑΤΟΣ που ξεσήκωσε παγκόσμια Συνειδήσεις.
Τότε οι γραμματιζούμενοι του κόσμου ανακάλυψαν την Ευ-ψυχία,που σημαίνει αδάμαστη ψυχική δύναμη που υπερνικά τα αδιέξοδα.
Την Ευψυχία την γεννά η Πίστη. Δεν παρέδωσαν την ψυχή τους στους άπιστους Τουρκαλβανούς. Δεν αυτοκτόνησαν.
΄Έγινε το απρόβλεπτο, το απρόοπτο,αυτό που συμβολίζει ως Αυτοθυσία η εικόνα του Αγίου Γεωργίου.

2.2.2. Πατρίδα
Οι λεγόμενοι και αυτοπροσδιοριζόμενοι ως «προοδευτικοί» χρησιμοποιούν τον όρο Πατριωτικό στη θέση του όρου Εθνικό.
Υπάρχει κίνδυνος γρήγορα να εγκαταλείψουν και αυτό τον όρο, όταν αντιληφθούν ότι η λέξη συνδέεται με την λέξη Πατέρας.
Οι ίδιοι απομακρύνθηκαν από την λέξη Πατρίδα, που επίσης συνδέεται με την λέξη Πατέρα.
Ίσως ανακαλύψουν στην έννοια ρατσιστικά ή σοβινιστικά στοιχεία.
Δεν θα συμβεί αυτό στην Ορθόδοξη Ελληνίδα που γνωρίζει καλά να κάνει διάκριση του ομότιμου και της Ισότητας,του διαφορετικού ρόλου του Φύλου και δεν θα θελήσει ποτέ να αντικαταστήσει την λέξη Πατρίδα , δημιουργώντας.Ματρίδα. ΄Ολοι μας όμως εκδηλώνουμε την μυστηριακή Ενότητα με τη φράση: « Μητέρα Πατρίδα».

Ο Πατέρας Θεός μας στον Παράδεισο ήθελε τον Αδάμ να εργάζεται και την Εύα βοηθόν του. (Γέν.2,8 και 20)
Τα βάρη, τα δύσκολα και οι πολλές ευθύνες ανατέθηκαν στον Αδάμ. Από την ώρα που ο Αδάμ δεν πήρε τις ευθύνες του και άφησε μόνη της την Εύα σε διαλογισμούς, χάθηκε ο Παράδεισος.
Μας αρέσει δεν μας αρέσει σε μας τους νεώτερους το θαύμα του Σουλίου οφείλεται περισσότερο στις Σουλιώτισσες και λιγώτερο στους άνδρες, όπως προκύπτει από μια βαθύτερη ανάλυση των γεγονότων και της διατήρησης των Σουλιωτών στο προσκήνιο για τριακόσια χρόνια.
Η μητέρα Σουλιώτισσα κρατούσε την Ενότητα της Οικογένειας και δημιουργούσε το πρότυπο και το αρχέτυπο του άνδρα μέσα στην οικογένεια πρώτα,στη Φάρα μετά και στη Συμπολιτεία στο τέλος. Το σχήμα ενότητας φαίνεται και τοπικά και εξελικτικά με κοινό σημείο το πρώτο δημιούργημα το Σούλι από περίοικους της Περιοχής. ( Σούλι—Τετραχώρι- Συμπολιτεία των 11, των 64 και των 132 ή 129). Ενότητα που στηρίζεται στην Εκκλησία και στο «Κριτήριο της Πατρίδος» και με Σύνταγμα την Λέξη Ελευθερία.
Αυτό το Σύνταγμα των Σουλιωτών απλά και κατά θαυμαστό τρόπο το ερμήνευσαν οι γυναίκες κοντά στα μοναστήρια του Ζαλόγγου και του Σέλτσου με το δίλημμα ΒΡΑΧΟΣ ή ΧΑΡΕΜΙ; Τι θα προτιμούσαν οι σύγχρονες φεμινίστριες;

.
Η Σουλιώτισσα ήταν πάντα μαζί με τον άντρα της κι έκανε την ίδια δύσκολη ζωή. Σκληραγωγημένη στους κόπους και συνηθισμένη στον κίνδυνο έτοιμη και για τον πόλεμο για την Πατρίδα. Παρατίθεται ένα περιστατικό:

Η κυρά και χήρα του Φώτου,η Δέσπω,το 1823 έμενε στο μικρό νησί Κάλαμο,κοντά στο Θειάκι. Τα παιδιά της,ο Κίτσος και ο Ζυγούρης πολεμούσαν στο Μεσολόγγι. Κάποια μέρα έφτασε το μαύρο μαντάτο και στον Κάλαμο.Οι Σουλιώτισσες άρχισαν τα μοιρολόγια.
Για μια στιγμή πετάχτηκε ολόρθη η Τζαβέλλαινα,σφούγγιξε τα δάκρυα και πρόσταξε:
__Πάψτε τα κλάματα Σουλιώτισσες…. Κείνοι πήγαν ατού Χριστού τον δρόμο!…Σηκωθείτε τώρα ..Πάσχα έρχεται,να βάψουμ’αυγά,γιατί είν’ αμαρτία και ο Θεός θα οργισθεί.
Κρυφαναστενάζοντας για τα χαμένα παλληκάρια άρχισαν τις πασχαλιάτικες προετοιμασίες. Την ώρα που βάφανε τα μαύρα αυγά ήρθε καινούργιο μήνυμα ότι τα παλληκάρια είναι καλά. Γονάτισε αμέσως η Καπετάνισσα:
__Δόξα ν’άχει η Χάρη Σου Χριστέ μου.. Μου τους εφύλαξες..Μα ‘γω πάντα τους έχω ξεγραμμένους!.

Τέτοιες σκηνές ζήσαμε και στα νεώτερα χρόνια,π.χ. με την Κώστα Κίτσαινα το 1912,τις άλλες Λακκιώτισσες και πολύ πρόσφατα στη 10ετία του 40 στην Σουλιώτικη Επικράτεια.




2.2.3. Οικογένεια.(Η.Ε.τ.261/2000)

Είδαμε τον κεντρικό ρόλο της Εκκλησίας στην οργάνωση, των χωριών,των συνοικισμών, του Σουλίου,του Τετραχωρίου κ.λ.π
Αλλά και η Γεωργοκτηνοτροφική δομή των χωριών της Συμπολιτείας με τις στάνες και τα λίγα καλλιεργούμενα χωράφια ήταν συνδεδεμένη στενά και με όλες τις άλλες διάσπαρτες εκκλησίες σε διάφορες τοποθεσίες.
Με την εικονογραφία τους λειτουργούσαν ως μοναδικά Σχολεία,παντού, πάντοτε και σε όλόκληρο τον Πληθυσμό.
Ο γάμος ήταν το βασικότερο γεγονός για την επίγεια ζωή του Σουλιώτη.
Για την Γυναίκα ιδιαίτερα με την καρδιακή προσέγγιση και τον συναισθηματισμό της, ήταν το κορυφαίο,ήταν αυτό που κληρονομήσαμε από τους γονείς μας ως ευχή «και στη Χαρά σου».
Η μοναδική Χαρά,η ευλογημένη Χαρά της Εκκλησίας.
Με αυτή τη Χαρά, τον Γάμο της Κανά,έγινε το πρώτο Θαύμα και η πρώτη δημόσια εμφάνιση τουΝυμφίου,ως Κεφαλή της Εκκλησίας.
Ο ίδιος το παρέδωσε στην Ορθοδοξία ως πρώτο και μεγάλο Μυστήριο.
Και ήταν εκεί η Κυρία Θεοτόκος,η Παναγία, με βασικό ρόλο,ενισχύοντας τις ανθρώπινες σχέσεις,καθοδηγώντας και μεσιτεύοντας.
Το ίδιο έκαναν και οι Άγιοι Απόστολοι,οι οποίοι παρίστανται όχι απλώς ως μάρτυρες,αλλά ως συνδαιτημόνες σ’αυτό το μεγάλο μυστήριο της ζωής. Όλοι εν Κυρίω,διατηρώντας την αυτονομία των ,με την προσωπικότητά τους καταξίωναν τις αγαπητικές ανθρώπινες σχέσεις.
Αυτές οι ευαγγελικές εικόνες ήταν οι μοναδικές για το νέο ζευγάρι στα Σουλιωτοχώρια που συγκινούσαν περισσότερο τον γυναικείο πληθυσμό. Δεν υπήρχε τότε η σύγχρονη κυρά-δασκάλα,τηλεόραση,για να παραμορφώσει το φρόνημα.
Ο γάμος στα Σουλιωτοχώρια κρατούσε πολλές μέρες με κεντρικό στοιχείο το πνευματικό και την Ενότητα
Με την οικογένεια δημιουργείται η «κατ’εικόνα Εκκλησία».
Έτσι γρήγορα κατανοούσαν τον σκοπό του Ορθόδοξου Γάμου που ήταν:
Πρώτος σκοπός η αλληλοβοήθεια των δύο συζύγων για να πετύχουν το «καθ’ Ομοίωσιν». Η γυναίκα γίνεται ο συμπαραστάτης,ο συνοδοιπόρος στη δύσκολη πορεία.
Ο δεύτερος σκοπός είναι η διατήρηση της Σωφροσύνης των συζύγων.
Και ο τρίτος η παιδοποιϊα,ή η τεκνογονία.

Οι ξεκαθαρισμένοι ρόλοι μέσα στην οικογένεια είχαν και μια ευρύτερη και αξιοθαύμαστη διάσταση.
Ήθελαν τους άνδρες τους, γενναίους,θαρραλέους,μεγαλόψυχους.
Οι γυναίκες μόνες τους δημιουργούσαν τέτοια πίεση κοινωνική στους άνδρες, ώστε να μετατρέπονται οι ίδιοι σε παλληκάρια .
Του αντρειωμένου η γυναίκα, είχε προτεραιότητα παντού και δημιουργούσε μια πρωτόγνωρη αξιοκρατική βράβευση, ιεραρχία και καταξίωση. Οι παντρεμένες γυναίκες επέβαλαν στους άνδρες άμιλλα για το άριστον.
Η γυναίκα του κιοτή και του δειλού δέχονταν κατάμουτρα την κατάκριση για τον άντρα της που ήταν ανάξιος για την πατρίδα.
Γυρίζοντας στο σπίτι μιλούσε με πολύ σκληρά λόγια στον άντρα της για να διορθώσει τη στάση του και να γίνει γενναίο παληκάρι.
Και δεν είναι αυτή η θέση της Σουλιώτισσας αντίθετη με τον Θεανδρικόν Λόγον : «Μη νομίσητε ότι ήλθον βαλείν ειρήνην επί την γην.
Ουκ ήλθον βαλείν ειρήνην αλλά μάχαιραν.» Ματθ. Ι΄,34.
Η Ορθόδοξη Σουλιώτισσα γνώριζε καλά ως πιστή, ότι η μάχαιρα,η διαίρεση , ο διχασμός και ο πόλεμος προκύπτουν από την αδικία,από την ανθρώπινη κακία. Δεν προκύπτουν από το Ευαγγέλιον του Κυρίου.
Ήλθαν οι άπιστοι ως Κατακτητές και η άμυνά μας συνεχίζεται στα Σουλιώτικα βουνά από τους μαχητές του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου,ο οποίος ποτέ δεν παρέδωσε την Πόλη στους Αγαρηνούς. Ο θρύλος για τους Σουλιώτες θέλει τον Βασιλιά του «μαρμαρωμένο»,και ως απόδειξη κράτησαν το ίδιο κόκκινο με λευκό σταυρό σταυρό λάβαρο, ως κοινή για όλους σημαία.


2.3.Κοινωνική και Οικονομική Δομή.

Είχε η Σουλιώτισσα μεγάλη εξουσία στα χέρια της.
Όταν δυό Σουλιώτες τσακώνονταν μεταξύ τους,ποτέ δεν θάμπαινε άνδρας να τους χωρίσει, γιατί σε τέτοιες περιπτώσεις τα πράγματα γίνονταν πολύ χειρότερα.
Μεσολαβούσαν οι γυναίκες και ο λόγος τους ήταν σεβαστός.
Ήταν αδύνατο να αναμιχθούν άλλοι άνδρες, διότι υπήρχε φόβος με την αναστάτωση να χτυπηθεί καμιά Σουλιώτισσα.
Τότε ο άγραφος νόμος έλεγε:
Όποιος σκοτώσει γυναίκα τιμωρείται πολύ σκληρά, σαν νάχει σκοτώσει τόσους Σουλιώτες,όσους θ’αποκτούσε η σκοτωμένη. Ο φονιάς αναλάμβανε να αναθρέψει άλλα τόσα ορφανά.


2.4. Τα σύμβολα.
Η κόκκινη σημαία με τον λευκό σταυρό στη μέση και τα 4 λευκά αστέρια στις 4 άκρες είναι ίδια με αυτή του Βυζαντίου,όπως ήταν το Λάβαρο του τελευταίου αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.(Λαμπρίδης,Γ΄σελ.57).
Κυριαρχεί το βυζαντινό κόκκινο χρώμα που συμβολίζει το αίμα των μαρτύρων της Ορθοδοξίας και των αγωνιστών του Βυζαντίου.
Στο τέλος του Σύντάγματος του Ρήγα Φεραίου , γίνεται λόγος για το πορφυρούν ένδυμα πολέμου των προπατόρων μας.(Ηπειρ,Εταιρ.τ.254 και 256/99.)



3.Οι θυσίες.(1792-1800-3- 1804----17-6-1822---1912-13.

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι με τις Θυσίες τους οι Γυναίκες στο Ζάλογγο, στη Ρηνιάσα, στη Μονή Σέλτσου ,στους αγώνες του 1821 με κορύφωση την 17-6-1822 έσωσαν την τιμή και την αξιοπρέπεια του Έθνους.
Από την μελέτη των πηγών της Ιστορίας των Σουλιωτών, προκύπτει σαφέστατα ότι η Σωφροσύνη της Σουλιώτισσας την κράτησε μακριά από λάθη και ανθρώπινες αδυναμίες.
Περισσότερα λάθη έκαναν οι άνδρες και μπήκαν πολλές φορές σε χώρους αλαζονίας από τις επιτυχίες. Ο Καλόγερος Σαμουήλ είχε επισημάνει αυτές τις αδυναμίες των ανδρών έγκαιρα και γρήγορα οργάνωσε την άμυνα στο Κούγκι.
Οι γυναίκες ήσαν αυτές που έδειξαν κατανόηση και Υπακοή.
Στην πιο κρίσιμοι στιγμή που κινδύνευε το Γένος των Σουλιωτών,η Μοναχή Μακαρία οδήγησε 1000 γυναικόπαιδα στην Πάργα με προορισμό την Κέρκυρα. Γυναίκες έσωσαν τότε το Γένος και ξαναπέτυχαν την Ενότητα των ανδρών και όλων των Γενών στην Κέρκυρα αργότερα.
Στις γυναίκες του Γεωργάνου στα μέσα του 1803, ξέσπασε η μανία του Αλη- Πασιά, αφού κρέμασε στον πλάτανο, που ήταν μπροστά στο Σεράι του Μουχτάρ ,τον Πάπα- Ζήση της Αγίας Παρασκευής, που έμεινε στην Ιστορία ως Πάπα-Τσιρούκης
.Η συνεργασία του Πάπα- Ζήση με τον Καλόγερο της Αγίας Παρασκευής στο Κούγκι,όπως και του άλλου Καλόγερου του Γκουμπέ των Μεσιανών στα Δερβίζιανα,του Μακάριου,για τη σωτηρία του Γένους, ερέθιζε τον Τύραννο και με τους Τουρκαλβανούς ξέσπαγε στα Γυναικόπαιδα με λύσσα.
Από αυτά τα μέρη ξεπετάχτηκε αργότερα, η Μαρία Ναστούλη ως Καπετάνισσα,για να γράφουν το 1912 οι εφημερίδες, εκτός της Ελλάδος,της Ν.Υόρκης,του Βουκουρεστίου και της Αλεξανδρείας. Στην Αμερική ιδρύθηκαν και Σωματεία με Επωνυμία «Ζάλογγο, Σουλιώτισσες κ.λ.π.».

4.Η Εθνική και Παγκόσμια αναγνώριση και ευγνωμοσύνη.
Για την προσφορά της Γυναίκας του Σούλη έχουν γραφτεί πολλά κείμενα, Ελληνικά και Ξένα. Ιδιαίτερη εντύπωση δημιουργείται από όσα έγραψε Τούρκος Αξιωματικός που βρίσκονταν στον Χορό του Ζαλόγγου.τον οποίο μνημονεύει και η Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια. Διάβασα μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση Ερμηνείας του Φαινομένου της Θυσίας του Ζαλλόγγου τουΑνδρέα Μιχαλόπουλου . Η αναγνώριση αποδεικνύεται από τα πολλά συγγράμματα που έχουν γραφτεί., από τους πολλούς Ζωγραφικούς πίνακες, από Λογοτεχνικά έργα κ.λ.π.
Βησσαρίων Μπακόλας, Παλλήνη 31 Δεκεμβρίου 2002